Συνέντευξη Αλκίνοου Ιωαννίδη - τεύχος 10 (2003)

Αλκίνοος Ιωαννίδης

«Ό,τι σε κάνει διαφορετικό, δικαιωματικά σου ανήκει»

της Ελένης Βλάμη

Με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη βρεθήκαμε σε ένα στούντιο πρόβας, προετοιμάζοντας τις καλοκαιρινές συναυλίες του. Πρόβα, προετοιμασία, εφόδια, ετοιμότητα και το δισάκι γέμισε από την έκδοση του cd Οι Περιπέτειες ενός Προσκυνητή.

Χρόνια με τα χρόνια, έρχονται οι δίσκοι σου με τα τραγούδια τους –τραγούδια σου– και καθώς το ένα τραγούδι ανταμώνει το άλλο, όταν έρχεται η στιγμή να καθίσουμε απέναντί σου, τότε λες κάτσε να τα βάλω σε μια σειρά, να μην χαθώ. Που σημαίνει ότι η ανάγκη να υπάρχει αυτή η σειρά, για να μην χαθώ, παίζει ρόλο και σε σένα, τόσο στην παρουσίαση των τραγουδιών σου, όσο και στο σκεπτικό της πορείας σου.

Κατ' αρχήν να σου πω ότι δυστυχώς χρόνια με τα χρόνια είναι που έρχονται τα τραγούδια και οι δίσκοι μου. Θα το ήθελα πολύ να μπορούσα να κάνω ένα δίσκο τον χρόνο αλλά έτσι όπως είναι η ζωή, ο τρόπος που ζει ο σύγχρονος άνθρωπος, είναι πολύ δύσκολο να συγκεντρωθείς, να βρεις τον εαυτό σου, να συναντηθείς μαζί του, να δεις τι έχει να σου πει μέσα από όλα αυτά που ζει καθημερινά και να τα αποτυπώσεις στο χαρτί στην αρχή και μετά στην ταινία, ώστε να ετοιμασθεί και να βγει το cd. Αυτό παίρνει χρόνο και έχω φθάσει στο σημείο να έχουν περάσει τα 4 χρόνια από την τελευταία δισκογράφησή μου με πρωτότυπο υλικό τραγουδιών – έχει μεσολαβήσει ο δίσκος με ηχογραφήσεις συναυλιών μου.

Τελικά έχουν συσσωρεύτει πολλά, ώστε να αναρωτιέται κανείς από πού να αρχίσει και πού να τελειώσει, αν και το τέλος είναι μεγάλη κουβέντα.

Ναι, είναι μεγάλη ιστορία, δεν τελειώνεις. Πάντα λες, ηχογραφώντας έναν δίσκο, ότι τελειώνω τις ηχογραφήσεις στις τάδε του μήνα και έχεις αυτό το ορόσημο το οποίο πάντα το ξεπερνάς. Δεν τελειώνεις σχεδόν ποτέ την συγκεκριμένη ημερομηνία και η οποία είναι και ένα όριο που βάζεις στον εαυτό σου. Ακόμα και όταν έρθει η στιγμή που τελειώνουν οι ηχογραφήσεις του δίσκου, να όπως σήμερα που σχεδόν εδώ και 20 μέρες έχει τελειώσει η ηχογράφηση του νέου δίσκου, σαν αίσθηση, δεν έχω βγει ακόμα από το στούντιο.

Τα τραγούδια του όποιου δίσκου σου θεωρείται τωρινός και καινούργιος, τα νιώθουμε σαν τον στίχο που δεν γράφτηκε στο προηγούμενο, γιατί ο χρόνος και η δημιουργία έχουν την ορισμένη δική τους στιγμή εμφάνισης.

Ακριβώς, αλλά κυρίως πρέπει να γίνεις κάτι άλλο για να βγάλεις κάτι καινούργιο. Αλλάζουν οι άνθρωποι καθημερινά, και πρέπει πρώτα να συνειδητοποιήσεις τις αλλαγές μέσα σου, να δεις τον καινούργιο εαυτό σου και να τον αποτυπώσεις από την αρχή. Βέβαια δεν χάνουμε ποτέ τον προηγούμενο εαυτό μας, είμαστε η συνέχειά του, όπως και στη ζωή, το μέλλον μας είναι η συνέχεια του παρόντος και του παρελθόντος μας. Έχεις όμως την ελπίδα ότι εξελίσσεσαι, κάποια πράγματα πηγαίνουν καλύτερα η έστω ότι κάποια πράγματα αλλάζουν. Η στασιμότητα είναι θάνατος και μέσα από την τέχνη όλοι οι άνθρωποι προσπαθούμε να τον νικήσουμε ή να τον αγαπήσουμε, που είναι το ίδιο στο τέλος.

Η μόνη στάση μπορεί να είναι μια στάση ξεκούρασης για να πάρεις μια ανάσα, να μετριάσεις τις δυνάμεις σου, πως λέμε δηλαδή «στέκομαι λιγάκι»...

Δεν με κουράζει καθόλου η διαδικασία της τραγουδοποιίας. Είναι κάτι που γίνεται φυσικά μέσα μου όπως η αναπνοή. Με κουράζουν τα γύρω-γύρω πράγματα, οι ανάγκες και συνθήκες της σύγχρονης ζωής, οι συνεννοήσεις, ο πολύς κόσμος που πρέπει να μιλήσεις, ώστε να οργανωθεί ένα γεγονός, οι σκέψεις. Όλα αυτά τα περιμετρικά της τέχνης μπορεί να κουράζουν. H ίδια η τραγουδοποιία είναι μια στιγμή που ούτε με κουράζει ούτε με ξεκουράζει, είναι κάτι το οποίο συμβαδίζει πια με τη ζωή μου και χαίρομαι, αισθάνομαι ευλογημένος γι' αυτό. Δεν έχω φθάσει στα επίπεδα που θα ήθελα ακόμα, αλλά είμαι σε έναν δρόμο και είναι σημαντικό να είσαι σε κάποιο δρόμο.

Είπες δεν έχεις φθάσει ακόμα σε κάποιο επίπεδο. Αυτό είναι κάτι που το είχες νιώσει ακόμα και από τον πρώτο σου δίσκο ή σε κάθε σου δίσκο λες και θέλεις αυτό το πιο πάνω, το περισσότερο;

Σε κάθε δίσκο βέβαια, έχω πετύχει αρκετούς στόχους που έχω θέσει στον εαυτό μου, έχω μελετήσει αρκετά, έχω παιδέψει τον εαυτόν μου πάνω σε αυτά τα ζητήματα, έχω βρεί κάποιους κώδικες επικοινωνίας με τον εσωτερικό μου κόσμο. Αυτά είναι μεγάλα κέρδη, αλλά η πορεία του καθενός τίθεται μπροστά του με έναν τρόπο δυσβάσταχτο. Πολλές φορές, η ουτοπία του να γίνεις αυτό που δεν είσαι, η μεγάλη ανάγκη να ζήσεις αυτά που ξέρεις πως δεν θα ζήσεις ποτέ, όλα αυτά τα πράγματα είναι δυνάμεις που μας ωθούν μπροστά, σε μια πορεία η οποία είναι διαφορετική και ανεξάρτητη όλων αυτών που ελπίζουμε, σχεδιάζουμε, οργανώνουμε.

Από τον πρώτο σου δίσκο στην Αγορά του Αλ-Χαλίλι και ενώ σε νιώθουμε τόσο οικείο επειδή ακριβώς μας βγάζεις «αυτά τα μέσα μας», κρατάς μια στάση απόστασης από συνεντεύξεις και από όλα αυτά τα επακόλουθα. Το θέμα όμως είναι ότι έχουμε «γεμίσει» τόσο πολύ από τα τραγούδια σου, ώστε αυτή η θελημένη αποστασή σου, μας γίνεται οικεία.

Χαίρομαι, και σε ευχαριστώ πολύ. Από την μια πλευρά ναι, φαίνομαι λίγο σνομπ με την διαδικασία αυτή, από την άλλη μεριά δεν αισθάνομαι ότι απέχω, αισθάνομαι ότι είμαι πολύ περισσότερο μέσα από ότι θα 'πρεπε. Απέχω μόνο αν λάβει κανείς υπόψη τις παραμέτρους της εποχής. Σήμερα το να δώσεις 10 συνεντεύξεις το χρόνο, στο τέλος της χρονιάς δεν σημαίνει τίποτα. Για κάποιους, επικοινωνιακά, είναι μια αποτυχημένη χρονιά αυτή. Έχει όμως να πει κάποιος, σε 10 συνεντεύξεις το χρόνο, τόσα καινούργια πράγματα ώστε να χρειασθεί να το κάνει; Έχουμε φθάσει στο σημείο να πρέπει να γυρίσεις όλα τα τηλεοπτικά κανάλια για να πεις το αυτονόητο, ότι έβγαλες καινούργιο δίσκο. Να υπάρχει η ανάλογη διαφήμιση στις εφημερίδες, στα περιοδικά, στα ραδιόφωνα, να κάνεις φωτογραφήσεις, να κάνεις παρουσίαση δίσκου. Ποιούς δημοσιογράφους θα καλέσεις πώς θα σε αντιμετωπίσουν, τι θάχει ο μπουφές, θα τρώνε, δεν θα τρώνε, θα πιούνε κρασί, τι κρασί... Τρέχα γύρευε... Είναι εξαιρετικά δύσκολο για να πεις ότι έβγαλες έναν δίσκο, ο οποίος δεν έχει σχέση με τίποτα από όλα αυτά. Υπάρχουν κάποιοι δημοσιογράφοι στα Μ.Μ.Ε., με τους οποίους νιώθω ότι μπορούμε να συνεννοηθούμε, γιατί η συνέντευξη είναι μια συζήτηση, και υπάρχουν και άλλοι με τους οποίους δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε. Υπάρχουν Μ.Μ.Ε. που αισθάνομαι καλά να βλέπω τον εαυτό μου εκεί, υπάρχουν άλλα που όχι, και αυτό δεν έχει να κάνει ούτε με σνομπισμούς ούτε με τίποτα άλλο, έχει να κάνει με την προσωπική αισθητική του καθενός.

Τελικά δεν είμαστε και κόκα-κόλα να πηγαίνουμε με όλα.

Ναι, και δεν χρειάζεται να πηγαίνεις με όλα. Μπορείς να πηγαίνεις με ελάχιστα πράγματα, αλλά με αυτά τα ελάχιστα να γίνονται σημαντικά βήματα.

Άρα η απόσταση και η επιλογή έχει να κάνει με το που βάζει ο καθένας το κέντρο του, τον εαυτόν του, τους άλλους.

Ακριβώς, από τη μία αυτό, και από την άλλη πιστεύω ότι πρέπει ο καθένας μας να βγαίνει να μιλάει, όταν έχει κάτι να πει, και αυτό πρέπει να συμβαίνει και στην προσωπική μας ζωή.

Να «βγάζουμε τα μέσα μας», όπως κάνεις εσύ στα περισσότερα τραγούδια σου. Σκύβεις μέσα σου για να φτιάξεις έναν δίσκο...

Ε, δεν είναι απλά ένας δίσκος. Για μένα, που είμαι λάτρης των δίσκων και τα πολυτιμότερα αντικείμενα που έχω στην κατοχή μου είναι οι δίσκοι μου, δεν είναι απλά ένας δίσκος. Όταν φτιάχνω έναν δίσκο είναι η καταγραφή όλων των σκέψεων, των συναισθημάτων, των γεγονότων της ζωής μου τον τελευταίο καιρό. Είναι κάτι σημαντικό, είναι η ζωή μου η ίδια που μπαίνει μέσα σε ένα δίσκο και καταγράφεται, και όχι απαραίτητα αυτά που έζησα, και αυτά που δεν έζησα και αυτά που έζησαν οι άλλοι γύρω.

Αυτά που αντιλαμβάνεσαι εσύ σαν αλήθεια και σαν ζωή;

Βέβαια! Ή σαν ψέμα και αυτό έχει την θέση του στην ζωή μας.

Οι πωλήσεις πόσο ενδιαφέρουν;

Όσο και αν προσπαθώ να πείσω τον εαυτό μου, από την αρχή που ξεκίνησα, ότι δεν με ενδιαφέρουν οι πωλήσεις των δίσκων, με ενδιαφέρουν. Το να πουλάνε οι δίσκοι σου, όχι εξωφρενικά αλλά να βγάζουν τα χρήματα που επενδύει η εταιρεία, να είναι και οι εταιρειάρχες και όλοι του εμπορικού σκέλους ευχαριστημένοι, στο τέλος συνειδητοποιώ ότι έχει μια σημασία. Σου επιτρέπει να κάνεις τη δουλειά σου πιο εύκολα. Επιτρέπει στις παραξενιές σου να γίνονται ευκολότερα κατανοητές από τους άλλους. Σου δίνει την πολυτέλεια να καθορίζεις εσύ ο ίδιος την καλλιτεχνική σου πορεία, πράγμα που δεν είναι ανέφικτο να το κάνεις χωρίς πωλήσεις, και το έχουν κάνει πολλοί σπουδαίοι άνθρωποι χωρίς τις μεγάλες πωλήσεις αλλά θέλει πολύ μεγαλύτερα κότσια.

Τι εννοείς παραξενιά, και πόσο παραξενιά μπορεί να είναι κάτι που έχει πέραση στον κόσμο;

Δεν ξέρεις σχεδόν ποτέ τι έχει πέραση στον κόσμο. Από τον πρώτο δίσκο, με τον Νίκο Ζούδιαρη, επέμενα να κάνει το εξώφυλλο ο πατέρας μου. Τελικά δεν το έκανε, γιατί θεωρούσανε ότι κάτι τέτοιο δεν περνάει στον κόσμο. Στο τέλος μου είπαν κιόλας να πάω και σε άλλη εταιρεία να τον βγάλω. Δεν ήταν τότε κάτι το αυτονόητο. Μπορεί σήμερα να είναι αυτονόητο αφού έχει περάσει μια σειρά δίσκων που έχω διαλέξει αυτού του τύπου τα εξώφυλλα, αλλά δεν ήταν κάτι το δεδομένο ή το γεγονός των συνεντεύξεων που ανέφερες προηγουμένως, δεν ήταν αυτονόητο ότι θα λειτουργήσει. Το ότι εξέδωσα τα δικά μου τραγούδια μετά από δύο δίσκους με τον Ζούδιαρη, δεν ήταν σίγουρο ότι θα πήγαιναν καλά.

Στη μέχρι τώρα πορεία σου αφέθηκες διαισθητικά στο ένστικτο;

Νομίζω ότι η πυξίδα μου ήταν ουσιαστικά η αισθητική μου, όχι το μυαλό μόνο ή ο σχεδιασμός των πραγμάτων και η οργανωσή τους. Σπούδασα θέατρο, μια τέχνη που την αγαπώ πολύ, δεν ήθελα όμως ποτέ να γίνω ηθοποιός, αλλά με βόλευε φεύγοντας, ώστε να σπουδάσω σκηνοθεσία κινηματoγράφου, παρόλο που εργάσθηκα ως ηθοποιός αλλά χωρίς ενοχές για ό,τι έκανα. Με ενδιέφερε το επίπεδο των πραγμάτων που έκανα αλλά από την άλλη μεριά δεν ήταν ο στόχος μου να παραμείνω ηθοποιός. Όταν όμως ήρθε η στιγμή να τραγουδήσω, εκεί πια ήμουν έτοιμος να μην κάνω καμιά υποχώρηση, πουθενά. Πορεύτηκα με βάση το τι εγώ θεωρώ αξιόλογο και τι όχι.

Που σημαίνει ότι για να πορευτεί κάποιος με εκείνο που πιστεύει, έχει μέσα του τη σιγουριά. Δεν μιλώ με την περιορισμένη αντίληψη «κάνει το εγώ μου αυτό που θέλει και πιστεύει», και αυτό φαίνεται στην πορεία. Πάντως στην δικιά σου πορεία φάνηκε ότι ήσουν έτοιμος. Πως λέμε έζησα αυτό που ονειρεύτηκα χθες βράδυ, τόσο απέραντο αλλά ορισμένο.

Ίσως μέσα μου, ένας κρυφός εαυτός, από παιδί να με προετοίμαζε για αυτή την ιστορία, πράγμα βέβαια που δεν ήλπιζα ποτέ ότι θα μου συμβεί. Έντάξει, από τη μια ήθελα να ασχοληθώ με τη μουσική και το τραγούδι και από την αλλή δεν θεωρούσα ότι υπάρχει η ελάχιστη πιθανότητα να το κάνω, όπως λέμε, επαγγελματικά.

Η αλήθεια είναι ότι ο λόγος σου, όσο αυτός είναι ο στίχος ενός τραγουδιού ή κουβεντιάζοντας κανείς μαζί σου, δεν είναι ένας διεκπεραιωτικός λόγος λεξιλογίου, αλλά είναι λόγος μιας διεργασίας κινητικής, που αρχίζει κάτι να κινεί και να ρέει μέσα σε σκέψη, σε ενέργεια.

Δεν ξέρω, αυτό είναι κάτι που δεν το έχω σκεφτεί ποτέ. Η διαδικασία της γραφής έχει να κάνει πολύ με τη στιγμή στην οποία βρίσκεσαι, με το χώρο και το χρόνο που σε πετυχαίνει το τραγούδι. Συνήθως έρχεται και σου καρφώνεται. Αυτές δεν είναι στιγμές που βρίσκομαι ανάμεσα σε πολύ κόσμο, ούτε είναι στιγμές που έχω να σκεφτώ χιλιάδες πράγματα πρακτικής φύσεως. Είναι στιγμές που αφήνω τον εαυτό μου ελεύθερο να δεχτεί ένα δώρο, και για μένα κάθε τραγούδι ακόμα και το χειροτερό μου, που δε θα βγει ποτέ σε δίσκο, είναι ένα δώρο εκείνης της στιγμής. Μπορεί να μου αρέσει και να είναι μια βλακεία στο τέλος. Δεν έχει σημασία, αξιώθηκα να ήμουν ανοιχτός εκείνη τη στιγμή και αυτό έδωσα, αυτό πήρα.

Τώρα μας έρχεσαι με το δίσκο Οι Περιπέτειες ενός Προσκυνητή. Στους τίτλους έχεις μια επίσης ιδιαίτερη σχέση. Ξεκινάς να «φεύγεις» με τον τίτλο, και οδηγός σε αυτό το ταξίδι είναι τα τραγούδια με τα νοήματά τους και τις εικόνες τους.

Είναι ένας τίτλος που με εκφράζει πολύ τελευταία.

Η περιπέτεια ή ο προσκυνητής;

Και τα δύο. Μου αρέσει κιόλας, έχει και μια παιδικότητα. Από τη μια μεριά μου θυμίζει τις περιπέτειες του Τομ Σώγερ και από την άλλη ένα βιβλίο που είχα διαβάσει, θρησκευτικού περιεχομένου, και μου είχε κάνει εντύπωση ένα χειρόγραφο του 18ου αιώνα από ένα Ρώσο προσκυνητή. Ήταν ένας απλοϊκός άνθρωπος, ο οποίος ξεκινά για ένα προσκύνημα και στο τέλος καταλήγει να περιπλανιέται περπατώντας για χρόνια και ψάχνοντας αυτό που ο ίδιος πιστεύει ως αλήθεια. Ε, μου έδωσε την εικόνα όλης της ανθρωπότητας που μέσα από τις χιλιετίες βαδίζει ρυθμικά προς μια κατεύθυνση που πιστεύει ότι θα τον βγάλει στην ολοκλήρωση.

Δηλαδή Οι Περιπέτειες ενός Προσκυνητή είναι μια αναφορά διαδρομής. Δεν έχει σημασία που φθάνεις και αν σταματάς ή όχι.

Ναι, ακριβώς. Κάποιοι φίλοι είχαν αντίρρηση για τον τίτλο, μήπως ο κόσμος νομίζει ο δίσκος είναι θρησκευτικός κλ.π. Για μένα είναι δίσκος θρησκευτικός, όχι με την έννοια της ένταξης σε ένα θρησκευτικό δόγμα, αλλά με την έννοια της αναζήτησης. Ό,τι περιέχει αναζήτηση είναι θρησκευτικό και δεν χρειάζεται να είσαι θρήσκος, με την κλασική έννοια του όρου, για να ψάχνεις την ολοκλήρωση των πραγμάτων. Μπορείς να είσαι θρήσκος με μια διαφορετική αντίληψη του όρου. Δεν είναι λοιπόν ένας θρησκευτικός δίσκος με την κλασική αντίληψη από τη μια μεριά, από την άλλη περιέχει όλη την εσωτερική αναζήτηση και καταβύθισή μου τα τελευταία χρόνια, μέσα σε σκέψεις και συναισθήματα.

Σε έχω παρακολουθήσει σε διάφορες εκδηλώσεις από το Ο.Μ.Μ.Α. ως τις υπαίθριες συναυλίες σου και είσαι τόσο διαφορετικά ίδιος. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει πολλαπλότητα των ρόλων ή τελικά έχεις μια προσαρμοστικότητα;

Δεν είναι θέμα προσαρμοστικότητας. Είναι μια τύχη να τραγουδώ έργα που για μένα είναι πολύ σπουδαία και που αποτελούν ένα κόσμο ολόκληρο. Έργα ποιητών, όχι μόνο με την έννοια εκείνου που γράφει ποιήματα, αλλά με την έννοια εκείνου που ποιεί, δημιουργεί κόσμο. Γι' αυτό κι ο Θεός λέγεται ποιητής. Όταν λοιπόν σου χαρίζεται ένας τέτοιος κόσμος, μπαίνεις μέσα του και λειτουργείς με τους δικούς τους νόμους και κανόνες κι αυτό είναι κάτι που δεν το κάνεις συνειδητά. Αυτό που εσύ μπορείς να κάνεις είναι να αφήσεις τον εαυτό σου ελεύθερο να μπει μέσα σ' αυτό τον κόσμο, κι αν αυτός ο κόσμος είναι καλά φτιαγμένος, τότε σ' οδηγεί ο ίδιος. Ποτέ δεν σκέφτομαι πως θα είμαι σ' αυτό το έργο και πως στο άλλο. Όταν δεν τραγουδάω δικά μου τραγούδια, αφήνομαι να με πηγαίνει το έργο και να μου παρουσιάζει ένα άλλο πορτρέτο του εαυτού μου, το οποίο κρατώ και σαν αναμνηστικό.

Όταν δεν τραγουδάς κάτι δικό σου, σε «εμποδίζει» απ' το να γίνει δικό σου;

Όχι δεν υπάρχει ιδιοκτησία σ' αυτά τα πράγματα. Γι' αυτό και έχω μια «περίεργη» διαφωνία με το σύστημα πνευματικών δικαιωμάτων και ιδιοκτησίας. Ούτε σαν ιδιοκτήτης τραγουδιών θα αισθανθώ ποτέ.

Τα τραγούδια που γράφεις απλά πιστοποιούν την ύπαρξή σου; Ότι υπάρχεις δηλαδή;

Τα τραγούδια είναι αυτών που μπορούν να τα ζήσουν άρα μπορούν ν' ανήκουν σε πάρα πολύ κόσμο. Μπορεί να ανήκουν σαν δημιούργημα στον τάδε άνθρωπο από τη μια πλευρά, απ' την άλλη όμως ανήκουν σε όλους εκείνους τους ανθρώπους των οποίων τις ζωές τις χαρακτηρίζουν αυτά τα τραγούδια. Το ν' αγαπάς ένα τραγούδι, σε κάνει διαφορετικό άνθρωπο και ό,τι σε κάνει διαφορετικό, δικαιωματικά σου ανήκει. Είναι εργαλείο της ζωής σου, είναι κάτι που σου χρησιμεύει να ζήσεις και ζει και το ίδιο το τραγούδι μέσα από τις ζωές μας, όσο αλλάζουμε εμείς. Αλλιώς ακούμε ένα τραγούδι σήμερα, κι αλλιώς το ακούμε μετά από δέκα χρόνια. Το τραγούδι φαινομενικά μπορεί να μην έχει αλλάξει, έχει αλλάξει όμως, γιατί το τραγούδι δε ζει μόνο του, ζει μέσα από τον ακροατή κι όσο ο ακροατής αλλάζει, αλλάζει και το ίδιο το τραγούδι. Άρα το τραγούδι δεν είναι νεκρά φύση, παραμένει συνεχώς ζωντανό, όσο ζωντανός είναι κι ο άνθρωπος που το αγαπάει. Γι' αυτό και δεν με προσβάλλει ποτέ όταν παίζονται τραγούδια μου σε σκυλάδικα, ή όταν παίζονται από ραδιόφωνο που δεν είμαι ακροατής τους. Είναι διαφορετικά να πάω να δώσω συνέντευξη σε κάποιον που δεν εκτιμώ, αλλά αν ένα τραγούδι μου τους λέει κάτι, είναι μεγάλη μου χαρά να το χρησιμοποιήσουν όπως θέλουν, είναι δικαίωμά τους. Δεν θέλω να έχω λόγο πάνω στα τραγούδια μου και να αφαιρώ από τον καθένα το δικαίωμα να το χρησιμοποιεί όπως θέλει. Ας το πάρει να το κόψει σε χίλια κομματάκια, ας το κάψει, ας του συμπεριφερθεί όπως θέλει, δεν με ενδιαφέρει. Το τραγούδι θα συνεχίσει να ζει.

Τον τελευταίο καιρό σε γνωρίσαμε και σαν παραγωγό στο δίσκο της Σοφία Παπάζογλου.

Εκεί έγινε το εξής: Είχαμε τις μουσικές του Μανώλη Πάππου και λέω είχαμε, ο Μιλτιάδης Παπαστάμου κι εγώ. Η Σοφία Παπάζογλου μας τις έφερε, κι αποφασίσαμε με τον Μιλτιάδη να κάνουμε την παραγωγή του δίσκου. Ο Μανώλης δεν το πάλευε, εδώ και χρόνια, να κάνει δίσκο, δεν τον ενδιέφερε. Εμείς ασχοληθήκαμε και τρέξαμε όλη αυτή την ιστορία. Κάναμε την παραγωγή και την ενορχήστρωση, μαζί. Οι στίχοι ήρθαν σιγά-σιγά, και γράφτηκαν πάνω στη μουσική. Πώς λειτούργησα; Λειτούργησα όπως λειτουργώ και όταν φτιάχνω κάτι δικό μου. Έχω τα τραγούδια μπροστά μου και βλέπω τις ανάγκες τους, τι χρειάζονται. Το ίδιο το τραγούδι σου λέει τι αντιμετώπιση θέλει να έχει κι εσύ πια το ακολουθείς. Μπαίνεις στον δρόμο του και προχωράς μαζί του.

Κράτησες κάποιες αποστάσεις ώστε να λειτουργήσεις μόνο σαν παραγωγός;

Κατ' αρχήν δεν το έκανα μόνος μου, ήταν κι ο Μιλτιάδης Παπαστάμου και η Σοφία Παπάζογλου. Όλοι οι συντελεστές του δίσκου ήμασταν μαζί, δουλέψαμε ομαδικά, χωρίζοντας μεν τις «δουλειές» του καθενός, από τη μια πλευρά, από την άλλη δουλεύαμε και σαν μια ολότητα εδώ. Ο καθένας δεν έκανε ό,τι του «κατέβαινε» στον δικό του τομέα, κι έτσι νομίζω λειτούργησε πιο ολοκληρωμένα η δουλειά. Είμαι σίγουρος ότι και μετά από χρόνια θα τον χαίρομαι αυτό τον δίσκο καθώς θα τον ακούω. Ενορχηστρωτικά μου δόθηκε η ευκαιρία να δουλέψω για πρώτη φορά στη μουσική ενός άλλου και ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποίησα τα έγχορδα τόσο έντονα.

Μέχρι την επόμενη φορά που θα ξανασυνατηθούμε, θα σε βρίσκουμε στις Περιπέτειες ενός Προσκυνητή και στις καλοκαιρινές συναυλίες.

Ναι, σ' αυτά βρισκόμαστε.